Hm…, trudno powiedzieć, ale jest to wielce wątpliwe.
Zacznijmy od początku.
1 stycznia 2024 r. weszła w życie ustawa z 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym.
Wprowadziła ona nowy rodzaj świadczenia – świadczenie wspierające (od 636 do 3495zł), a także przeorała system nabywania świadczenia pielęgnacyjnego (2988zł) oraz specjalnego zasiłku opiekuńczego (620zł; s.z.o.).
Istotne nowości są następujące:
- Wyłączenie z kręgu uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego dorosłych osób niepełnosprawnych.
Od 1 stycznia 2024r. świadczenie pielęgnacyjne przysługuje tylko na osoby do 18 roku życia:
- matce lub ojcu,
- innym osobom, na których zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom (nowość nr 1 – rozszerzenie kręgu uprawnionych o małżonków oraz osoby, na których ciąży obowiązek alimentacyjny posiadające znaczny stopień niepełnosprawności),
- opiekunowi faktycznemu dziecka,
- instytucjom pieczy zastępczej (nowość nr 2 – rozszerzenie kręgu uprawnionych na inne – niż spokrewnione rodziny zastępcze – instytucje pieczy zastępczej)
– jeżeli sprawują opiekę nad osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia (nowość nr 3 – istotne zawężenie kręgu uprawnionych poprzez ograniczenie wieku osoby niepełnosprawnej do 18 roku życia, a nie – jak obecnie – bez ograniczeń wiekowych) legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie z odpowiednimi wskazaniami.
A ponadto u.ś.wsp. znosi warunek niepodejmowania zatrudnienia przez osobę sprawująca opiekę, w tym nieprowadzenie gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, a także znosi pierwszeństwo rodziców lub osób spokrewnionych z osobą niepełnosprawną w pierwszym stopniu do nabycia prawa do świadczenia.
- Kontynuowanie uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego albo s.z.o. nabytych przed 1 stycznia 2024 r.
Przepisy przejściowe u.ś.wsp. (art. 63) wprowadzają ochronę praw nabytych osób, które nabyły prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego przed 1 stycznia 2024 r.
Zasada 1: Osoby, którym przed 1 stycznia 2024 r. (albo od 1 stycznia2024 r. ale na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r.), przyznane zostało co najmniej do dnia 31 grudnia 2023 r. prawo do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego, zachowują to prawo – na zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2023 r. – nie dłużej jednak niż do końca okresu, na który prawo zostało przyznane.
Zasada 2: Osoby te zachowują to prawo również w przypadku, gdy osobie nad którą sprawują opiekę zostało wydane nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie o niepełnosprawności pod warunkiem, że złożą wniosek o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności oraz o wydanie nowej decyzji ustalającej prawo do świadczenia pielęgnacyjnego w terminie 3 miesięcy. Podobna zasada obowiązuje odnośnie do s.z.o.
III. Świadczenie pielęgnacyjne i s.z.o. a świadczenie wspierające.
Konsekwencją wyłączenia od 1 stycznia 2024r. z kręgu podmiotów, którym przysługuje świadczenie pielęgnacyjne, osób sprawujących opiekę nad osobami niepełnosprawnymi, które ukończyły 18 rok życia jest wprowadzenie od tego dnia możliwości ubiegania się o świadczenie wspierające. Jego konstrukcja jest znacząco inna niż konstrukcja świadczenia pielęgnacyjnego, gdyż m. in.:
– świadczenie wspierające przysługuje tylko pełnoletniej osobie niepełnosprawnej wymagającej wsparcia, (nie zaś jej opiekunowi), która uzyska decyzję wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności ustalającą poziom potrzeby wsparcia na poziomie od 70 do 100 punktów (zob. niżej);
– świadczenie wspierające będzie przyznawane przez ZUS.
Co istotne to świadczenie jest niezależne od dochodu osoby niepełnosprawnej, ani od otrzymywanych przez nią świadczeń.
Uwaga:
– zasada: albo świadczenie pielęgnacyjne (lub s.z.o. – o ile przysługują na zasadzie kontynuacji) albo świadczenie wspierające;
– zasada „próbując, nic nie tracisz”: wypłata świadczenia pielęgnacyjnego (lub s.z.o.) podlega wstrzymaniu, jeżeli osoba wymagająca opieki złoży wniosek o świadczenie wspierające; w przypadku odmowy przyznania świadczenia wspierającego, ww. świadczenia opiekuńcze zostaną wypłacone od miesiąca, w którym wstrzymano ich wypłatę do końca okresu na jaki je przyznano.
Odpowiedź na pytanie postawione w tytule wymaga ponadto analizy dwóch świeżutkich rozporządzeń ministra rodziny i polityki społecznej wydanych do ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, tj.:
– z 11 grudnia 2023r. – w sprawie wzoru wniosku o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia oraz wzoru kwestionariusza samooceny trudności w zakresie wykonywania czynności związanych z funkcjonowaniem https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230002732
– z 23 listopada 2023r. – w sprawie ustalania poziomu potrzeby wsparcia https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230002581
Już pierwsze czytanie tych rozporządzeń wzbudza intuicję, że osoba niewidoma słabo funkcjonująca może uzyskać maksymalnie ok. 50 punktów, zaś wysoko funkcjonująca przypuszczalnie ok. 20. Zatem nie przekroczy progu 70, który uprawnia do świadczenia wspierającego w najniższej wysokości.
Na dzień dzisiejszy nikt nie wie jak zadziała ten nowy system. Sądzę, że osoby niewidome powinny występować z wnioskami o przyznanie świadczenia wspierającego, nawet gdy ich opiekunowie posiadają prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub s.z.o. – w razie fiaska – nic nie stracą.
Dla porządku dodajmy, że w 2024r. świadczenie wspierające otrzymają wyłącznie osoby, które uzyskają od 87 do 100 punktów, czyli największą liczbę punktów. Osoby, które mają co najmniej 70 punktów, będą mogły uzyskać świadczenie wspierające od 2024r., pod warunkiem, że po 31 grudnia 2023r. opiekunom tych osób przysługuje na zasadzie kontynuacji prawo do świadczenia pielęgnacyjnego albo s.z.o. (albo zasiłku dla opiekuna). W 2025r. o świadczenie wspierające mogą ubiegać się osoby, które mają od 78 do 86 punktów. W 2026 osoby, które mają od 70 do 77 punktów.