Po co ci rehabilitacja

Po co ci rehabilitacja − Mariola Łygas

Rehabilitacja to całość starań podejmowanych wobec osób z niepełnosprawnościami. Niejednokrotnie wykracza ona poza pomoc doraźną. Głównym celem wszystkich działań jest mobilizacja i rozwijanie istniejących potencjałów psychofizycznych, dążenie do odzyskania przez osobę wspieraną dotychczasowego miejsca w społeczeństwie lub zdobycie nowego. Istotą rehabilitacji jest oddziaływanie w trzech znaczących kierunkach, do których należą:

• przywrócenie sprawności uszkodzonych organów lub usprawnienie ich funkcji;

• przystosowanie osoby z niepełnosprawnością do samodzielnego radzenia sobie w życiu codziennym, korzystania z różnorodnych form kształcenia czy wykonywania pracy;

• co niezmiernie ważne – stwarzanie w środowisku społecznym i otoczeniu fizycznym odpowiednich warunków do prawidłowego funkcjonowania osoby z niepełnosprawnością.

Uzyskanie dużej samodzielności funkcjonowania osób z niepełnosprawnością wzroku możliwe jest dzięki zapewnieniu wysokiego poziomu rehabilitacji podstawowej i społecznej. Coraz częściej obserwujemy rosnącą samodzielność osób z niepełnosprawnościami, zwłaszcza w sferze zawodowej. Sprawne wykonywanie czynności samoobsługowych, samodzielne poruszanie się, w tym dojeżdżanie do pracy, jak również łatwiejsza adaptacja w środowisku pracy to efekt prawidłowej rehabilitacji. Aby go osiągnąć, potrzebne jest dostarczenie osobom z niepełnosprawnościami, w tym z uszkodzonym wzrokiem, sposobów, dzięki którym sami przed sobą będą mogli stwierdzić, że są w stanie poradzić sobie w różnych sytuacjach codziennego życia.

W Polsce istnieje wiele organizacji pozarządowych – fundacji, stowarzyszeń i innych – które swoje działania skupiają na rehabilitacji osób z niepełnosprawnością wzroku. Wśród zajęć, które realizowane są przez wykwalifikowaną kadrę, znajdziesz:

• orientację przestrzenną,

• czynności dnia codziennego,

• naukę alfabetu Braille’a,

• zajęcia rozwijające umiejętności wykorzystywania nowych technologii,

• wsparcie psychologiczne,

• zajęcia rozwijające umiejętności językowe (np. kursy języków obcych),

• zajęcia z zakresu wizażu i kreowania własnego wizerunku,

• zajęcia rozwijające tzw. umiejętności miękkie (obejmujące zdolności osobiste i zachowania interpersonalne), pasje i zainteresowania.

(Kompetencjami miękkimi nazywamy zdolności osobiste i interpersonalne. Podkreślają one cechy oraz umiejętności społeczne, które warunkują to, jak się zachowujesz, integrujesz z innymi ludźmi czy też organizujesz swoją pracę).

Każde z tych zajęć jest potrzebne do uzyskania pełni samodzielności, jednak muszą się one pojawić w odpowiednim momencie rehabilitacji. Rodzaj oddziaływania wybierany jest na podstawie indywidualnych potrzeb, analizy dotychczasowej aktywności i obranej dalszej drogi rozwoju. Śmiało można powiedzieć, że droga rozwoju zależy od ciebie i twoich celów życiowych.

Niemal każda osoba z dysfunkcją wzroku może z powodzeniem prowadzić samodzielnie gospodarstwo domowe, ale pod warunkiem, że jest do tego odpowiednio przygotowana. Nie zawsze jednak ukończenie wyżej wymienionych kursów da gwarancję uzyskania pełnej samodzielności. Wszystko zależy od indywidualnych predyspozycji oraz możliwości, jakie posiadasz.

Patrząc z perspektywy wieku, dzieci i młodzież otrzymują wsparcie rehabilitacyjne w placówkach edukacyjnych, m.in. w ośrodkach szkolno-wychowawczych czy też szkołach integracyjnych, w których znajdują się pod opieką tyflopedagoga. Osoby po ukończeniu osiemnastego roku życia mogą liczyć na wsparcie w ramach projektów dofinansowywanych ze środków miejskich, unijnych czy Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Warto poszukać w pobliżu swojego miejsca zamieszkania organizacji udzielających wsparcia osobom z niepełnosprawnością wzroku. Obecnie dużą skarbnicą wiedzy w tym zakresie są internet i wszelkiego rodzaju portale społecznościowe, zrzeszające grupy osób z niepełnosprawnościami. Zarówno za pośrednictwem jednostek terenowych Polskiego Związku Niewidomych, jak i w internecie znajdziemy kontakty do różnych organizacji pozarządowych, które realizują projekty miejskie i ogólnopolskie, skierowane do osób niewidomych i słabowidzących. Do fundacji, które wsparciem obejmują największą grupę osób i które oferują zajęcia w 2022 roku, zaliczamy m.in.: Fundację Vis Maior, Fundację Szansa dla Niewidomych, Fundację Instytut Rozwoju Regionalnego, Fundację Edukacji Nowoczesnej, Fundację Ari Ari. W każdym województwie znajdziesz również okręg wojewódzki albo koło terenowe Polskiego Związku Niewidomych, których pracownicy przedstawią ci możliwości rehabilitacji, zaoferują wsparcie lub też przekierują do innych instytucji świadczących pomoc.

Czas trwania poszczególnych działań rehabilitacyjnych jest kwestią bardzo indywidualną, zależną przede wszystkim od punktu wyjścia. Osoba ociemniała będzie np. potrzebowała mniej czasu na zrozumienie ruchu ulicznego niż osoba niewidoma od urodzenia. Szacuje się, że podstawowy kurs orientacji przestrzennej powinien trwać minimum pięćdziesiąt godzin, do tego jeszcze należy doliczyć około dwudziestu godzin wsparcia na zajęciach z czynności samoobsługowych. Pozostałe formy wsparcia mają charakter uzupełniający – nie są one konieczne do samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie, jednak w dużej mierze mogą je ułatwiać.

W każdym procesie rehabilitacji osoby z niepełnosprawnościami wykorzystują mechanizm kompensacji. Zjawisko kompensacji polega w tym przypadku na zastąpieniu uszkodzonych bądź zaburzonych funkcji czy zmysłów przez inne, dzięki czemu możliwe jest wykonywanie czynności przy wykorzystaniu alternatywnych technik czy też sprzętów wspomagających. Zaopatrzenie osób niewidomych i słabowidzących w odpowiedni sprzęt tyflologiczny, który umożliwia wykonywanie zadań na właściwym poziomie, daje duże poczucie samodzielności. Komputer zaadaptowany do potrzeb osoby niewidomej lub słabowidzącej, notatniki dźwiękowe czy brajlowskie to niezbędne oprzyrządowanie stanowiska pracy osoby z niepełnosprawnością wzroku.

Intensywne i kompleksowe działania w zakresie rehabilitacji podstawowej i społecznej pozwalają w przypadku osób niewidomych i słabowidzących na uzyskanie dużej samodzielności funkcjonowania.

Mariola Łygas, absolwentka tyflopedagogiki, instruktorka orientacji przestrzennej i czynności dnia codziennego, terapeutka widzenia, rehabilitantka osób ze sprzężoną niepełnosprawnością. Współpracuje z licznymi organizacjami pozarządowymi, gdzie wspiera osoby z różnymi niepełnosprawnościami w procesie ich rehabilitacji. Od 2011 roku pracuje z osobami z niepełnosprawnością wzroku jako instruktorka orientacji przestrzennej oraz czynności dnia codziennego.