Ulgi przysługujące osobom z niepełnosprawnościami

  1. Ulgi przejazdowe

Zasady przyznawania ulg w publicznej komunikacji krajowej zostały ustalone jednolicie dla całej Polski w ustawie z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego.

Zgodnie z tą ustawą ulgi kolejowe przysługują tylko w klasie drugiej. Jeśli ktoś posiada bilet ulgowy i chce podróżować w klasie pierwszej, powinien dokonać dopłaty. Jej wysokość odpowiada różnicy pomiędzy ceną biletu pełnopłatnego w klasie drugiej a ceną biletu pełnopłatnego w klasie pierwszej. Pociągami InterCity oraz ekspresami można podróżować, wykorzystując tę ulgę. Nie przysługuje ona natomiast pasażerom odbywającym podróż pociągami EuroCity i InterCity w komunikacji międzynarodowej. Ulgi autobusowe nie przysługują natomiast w komunikacji ekspresowej. Inne zasady obowiązują przy sprzedaży biletów jednorazowych, a inne biletów okresowych (miesięcznych itp.).

1.1. Bilety jednorazowe

Do ulgi 95% przy przejazdach kolejowych i autobusowych uprawniony jest przewodnik lub opiekun towarzyszący w podróży osobie niewidomej albo osobie niezdolnej do samodzielnej egzystencji. Przez przewodnika rozumie się jedną osobę pełnoletnią, a w przypadku przewodnika osoby niewidomej ? osobę, która ukończyła 13 lat, albo psa przewodnika.

78% zniżki na zakup biletów autobusowych i kolejowych przysługuje dzieciom i młodzieży dotkniętym niepełnosprawnością oraz jednemu z rodziców lub opiekunowi dzieci lub młodzieży z niepełnosprawnościami, ale tylko na przejazd z domu do określonych placówek i z powrotem. Należą do nich m.in. przedszkola, szkoły, szkoły wyższe, placówki opiekuńczo-wychowawcze, placówki oświatowo-wychowawcze, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, ośrodki rehabilitacyjno-wychowawcze, domy pomocy społecznej, ośrodki wsparcia, zakłady opieki zdrowotnej, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, a także przejazd na turnus rehabilitacyjny i z powrotem. Dzieci podróżują na podstawie legitymacji szkolnej, natomiast rodzic lub opiekun na podstawie zaświadczenia wydanego przez placówkę.

Również z 78-procentową zniżką w pociągach osobowych i pospiesznych oraz autobusach w komunikacji zwykłej, przyspieszonej i pospiesznej podróżują cywilne niewidome ofiary działań wojennych uznane za osoby niezdolne do samodzielnej egzystencji.

Do dwóch przejazdów w ciągu roku z ulgą 37% w pociągach osobowych, pospiesznych i ekspresowych uprawnieni są emeryci i renciści oraz ich współmałżonkowie, na których pobierane są zasiłki rodzinne.

Osoby niewidome niezdolne do samodzielnej egzystencji korzystają z 93% ulgi w przejazdach pociągami osobowymi oraz autobusami w komunikacji zwykłej. W pozostałych pociągach i autobusach przysługuje im ulga w wysokości 51%.

Osoby niewidome, jeśli nie są uznane za osoby niezdolne do samodzielnej egzystencji, otrzymują zniżkę 37% w pociągach i autobusach, zarówno zwykłych jak i pospiesznych.

Jeśli chodzi o bilety miesięczne, to na zakup autobusowych lub kolejowych biletów imiennych osobom niewidomym uznanym za niezdolne do samodzielnej egzystencji przysługuje ulga 93% na pociągi osobowe i autobusy w komunikacji zwykłej, a w pozostałych pociągach i autobusach ulga w wysokości 51%.

Dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnościami przysługuje ulga 78% na zakup biletów miesięcznych.

Do ulgi 37% przy zakupie biletów miesięcznych imiennych uprawnione są natomiast osoby niewidome, jeśli nie są uznane za osoby niezdolne do samodzielnej egzystencji.

Powyższe przepisy nie obejmują komunikacji miejskiej. Zasady w niej obowiązujące są ustalane w uchwałach podejmowanych przez poszczególne rady miast.

  1. Osoby z niepełnosprawnościami w muzeum

W dość specyficzny sposób uregulowane zostały zasady przyznawania zniżek przy zakupie biletów do muzeów państwowych. W naszym kraju mogą istnieć, obok państwowych, również muzea prowadzone przez samorządy i osoby prywatne. Przepisy o ulgach dotyczą wyłącznie tych państwowych.

Ustawa z 21 listopada 1996 r. o muzeach w art. 10 ust. 3a pkt 7 wskazuje, że:

Osobom z niepełnosprawnościami wraz z opiekunami należą się bilety ulgowe.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 20 lipca 2017 r. w sprawie rodzajów dokumentów potwierdzających uprawnienia do ulgi w opłacie albo zwolnienia z opłaty za wstęp do muzeów państwowych stwierdza, że aby skorzystać z ulgi należy posiadać legitymację poświadczającą niepełnosprawność lub stopień niepełnosprawności.

Ustawa nie określiła wysokości ulgi. Kompetencje w tej sprawie przyznano dyrektorom muzeów, którzy na podstawie ustawy o muzeach ustalają wysokość opłat za wstęp. Na tym właśnie polega specyfika tego rozwiązania. Praktyka wskazuje, że ulgi są powszechnie przyznawane przez dyrektorów muzeów, którzy solidnie wywiązują się z tego obowiązku.

Osoby dysponujące dużą ilością wolnego czasu mogą oszczędzać jeszcze bardziej. W jednym dniu tygodnia wstęp na wystawy stałe muzeów jest bowiem nieodpłatny. Ze względu na swoją specyfikę państwowe muzea martyrologiczne oferują bezpłatny wstęp przez wszystkie dni tygodnia.

  1. Ulgi telekomunikacyjne

Ulgi telekomunikacyjne są udzielane na podstawie taryf opracowanych przez poszczególnych operatorów. Z nimi należy kontaktować się w sprawie wysokości i warunków przyznania zniżek.

  1. Zwolnienie z abonamentu radiowego i telewizyjnego

Z opłat abonamentowych zwolnione są następujące osoby z niepełnosprawnościami:

? zaliczone do I grupy inwalidów;

? całkowicie niezdolne do pracy i samodzielnej egzystencji;

? z orzeczonym znacznym stopniem niepełnosprawności;

? z orzeczoną, trwałą lub okresową, całkowitą niezdolnością do pracy w gospodarstwie rolnym;

? osoby, które otrzymują świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy albo rentę socjalną;

? osoby niesłyszące, u których stwierdzono całkowitą głuchotę lub obustronne upośledzenie słuchu (mierzone na częstotliwości 2000 Hz o natężeniu od 80 dB);

? osoby niewidome, których ostrość wzroku nie przekracza 15%.

Zwolnienie obowiązuje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym złożono na poczcie oświadczenie o spełnianiu warunków koniecznych do jego uzyskania wraz z dokumentami potwierdzającymi prawo do zwolnienia. Osoba, która nie musi płacić abonamentu, nie jest jednak zwolniona z obowiązku rejestracji posiadanego odbiornika radiowego lub telewizyjnego. Rejestracji powinna dokonać na poczcie w ciągu 14 dni od wejścia w jego posiadanie.

  1. Ulgi pocztowe

Ustawa prawo pocztowe zawiera dwie grupy uprawnień przysługujących osobom z niepełnosprawnościami.

Pierwsza z nich dotyczy tylko posiadaczy orzeczeń o zaliczeniu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z tytułu dysfunkcji wzroku. Przesyłki pomiędzy takimi osobami a biblioteką lub organizacją osób niewidomych bądź organizacją, której celem statutowym jest działanie na rzecz osób niewidomych, są zwolnione od opłaty pocztowej za przyjęcie, przemieszczenie i doręczenie. Zwolnienie nie dotyczy przesyłek ekspresowych oraz opłaty za potwierdzenie odbioru przesyłki rejestrowanej. Całkowite zwolnienie z opłaty dotyczy również przesyłek skierowanych do osoby niewidomej lub przez nią wysłanych, które zawierają informacje utrwalone wyłącznie pismem wypukłym.

Wykaz bibliotek, organizacji osób niewidomych oraz organizacji, których celem statutowym jest działanie na rzecz osób niewidomych, których i do których korespondencja jest zwolniona z opłat pocztowych, został zawarty w rozporządzeniu Ministra Polityki Społecznej i Ministra Kultury z dnia 15 czerwca 2004 r.

Druga grupa przywilejów dotyczy osób mających trudności z samodzielnym poruszaniem się. Przepisy wymieniają tutaj dwie kategorie: osoby poruszające się na wózku inwalidzkim oraz niewidome. Poczta jest zobowiązana, na ich wniosek i bez pobierania dodatkowych opłat, doręczać przesyłki listowe, przesyłki rejestrowane, w tym przesyłki z zadeklarowaną wartością oraz kwoty pieniężne określone w przekazach pocztowych, z pominięciem oddawczej skrzynki pocztowej oraz bez konieczności odbierania przesyłki w placówce pocztowej. Do obowiązku Poczty należy także przyjmowanie od osoby z niepełnosprawnościami w miejscu jej zamieszkania prawidłowo opłaconej przesyłki niebędącej przesyłką rejestrowaną.

Szczegółowe zasady odnoszące się do opisanych w tym rozdziale uprawnień są zawarte w ustawie z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe.

  1. Ulga paszportowa

Osoby z niepełnosprawnościami oraz pozostający na ich wyłącznym utrzymaniu współmałżonkowie korzystają z 50% zniżki w opłatach za wydanie paszportu. Opłata dla nich wynosi 70 zł (pełna opłata to 140 zł). W przypadku zagubienia lub zniszczenia paszportu z winy jego posiadacza podstawowa opłata wynosi 420 zł. Osoby uprawnione do ulgi płacą w takim wypadku 210 zł.

  1. Ulgi podatkowe

7.1. Ulga rehabilitacyjna

Osobom z niepełnosprawnościami oraz podatnikom, na których utrzymaniu pozostają bliskie osoby z niepełnosprawnościami, przysługuje prawo odliczenia od dochodu (który podlega opodatkowaniu) wydatków na cele rehabilitacyjne, a także wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych (tzw. ulga rehabilitacyjna).

Ustawa z dn. 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych pozwala na odliczenie od dochodu tylko określonych w niej wydatków poniesionych na cele związane z rehabilitacją Należą do nich wydatki na:

1) adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;

2) przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;

3) zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego;

4) zakup wydawnictw i materiałów (pomocy) szkoleniowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;

5) odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym;

6) odpłatność za pobyt na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, za pobyt w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne;

7) opłacenie przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2280 zł;

8) utrzymanie przez osoby niewidome i niedowidzące zaliczone do I lub II grupy inwalidztwa oraz osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczone do I grupy inwalidztwa psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2280 zł;

9) opiekę pielęgniarską w domu nad osobą z niepełnosprawnościami w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób z niepełnosprawnościami zaliczonych do I grupy inwalidztwa;

10) opłacenie tłumacza języka migowego;

11) kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami oraz dzieci osób z niepełnosprawnościami, które nie ukończyły 25 roku życia;

12) leki ? w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba z niepełnosprawnościami powinna stosować określone leki (stale lub czasowo);

13) odpłatny, konieczny przewóz na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne:

  1. a) osoby z niepełnosprawnościami ? karetką transportu sanitarnego,
  2. b) osoby z niepełnosprawnościami, zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa oraz dzieci osób z niepełnosprawnościami do lat 16 ? również innymi środkami transportu niż wymienione w lit. a,

14) używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę z niepełnosprawnościami zaliczoną do I lub II grupy inwalidztwa albo dzieci z niepełnosprawnościami, które nie ukończyły 16 roku życia, dla potrzeb związanych z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne ? w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł;

15) odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem:

  1. a) na turnusie rehabilitacyjnym,
  2. b) w zakładach, o których mowa w pkt 6,
  3. c) na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży, o których mowa w pkt 11.

Powyższe wydatki podlegają odliczeniu od dochodu, jeżeli nie zostały sfinansowane ze środków publicznych (np. ze środków PFRON lub NFZ, lub zakładowego funduszu świadczeń socjalnych) albo nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie. W przypadku gdy wydatki były częściowo sfinansowane z tych funduszy, odliczeniu podlega różnica pomiędzy poniesionymi wydatkami a kwotą dofinansowania lub zwrotu, który otrzymał podatnik.

Co do zasady odliczyć można tylko te wydatki, które zostały udokumentowane. Wyjątkiem są wydatki na opłacenie przewodników (pkt 7), utrzymanie psa asystującego (pkt 8) i poniesione w związku z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne (pkt 14). W tych przypadkach przepisy wymagają jednak, aby na żądanie organów skarbowych lub kontroli skarbowej przedstawić dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, którego dana osoba dokonała. W ustawie wymieniono przykładowo dowody, których można od podatnika żądać. Jeśli więc osoba niewidoma odliczyła wydatki poniesione na opłacenie przewodnika, będzie musiała, jeśli organ skarbowy tego zażąda, wskazać z imienia i nazwiska osoby, które opłacono w związku z pełnieniem przez nie funkcji przewodnika. W przypadku odliczenia wydatków na utrzymanie psa przewodnika takim dowodem będzie certyfikat potwierdzający status psa asystującego.

Dokonując odliczeń, należy pamiętać, iż zasadą jest płacenie podatków w pełnej wysokości, a wszelkie odliczenia i ulgi są wyjątkiem. Wyjątki natomiast należy interpretować zawężająco. Tak więc wypełniając roczne zeznanie podatkowe, warto odliczyć tylko te wydatki rehabilitacyjne, które ściśle odpowiadają przedstawionym przepisom, a nie czynić tego na takiej podstawie, że według subiektywnej opinii jakiejś osoby mieszczą się w definicji podanej w ustawie. W ten sposób uniknie się konieczności zwracania bezpodstawnie odliczonych kwot wraz z naliczonymi od nich odsetkami.

  1. Opłata od posiadania psa

Zgodnie z ustawą z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych osoby z niepełnosprawnościami zaliczone do znacznego stopnia niepełnosprawności są zwolnione z nakładanej przez gminy opłaty z tytułu posiadania psa. Zwolnienie obejmuje tylko jednego psa (niezależnie, czy jest to pies przewodnik czy pies pupil). Za drugiego i kolejnego trzeba więc płacić. Jeśli pies posiada certyfikat psa asystującego, jego właściciel jest zwolniony z opłaty nawet wtedy, gdy ma orzeczony umiarkowany lub lekki stopień niepełnosprawności.

Autor: Grzegorz Kubalski